IFV-directeur IJle Stelstra: “Virtual reality opent nieuwe dimensie voor veiligheidsdomein”

2021 wordt voor het veiligheidsdomein het doorbraakjaar van de virtual reality. Dat voorziet IJle Stelstra, algemeen directeur van het Instituut Fysieke Veiligheid. Het IFV is samen met de veiligheidsregio’s en andere netwerkpartners, bezig met activiteiten om de weg vrij te maken voor bredere toepassing van VR-technieken, voor onder andere opleiden, trainen en oefenen. Evenementen als het Brandweercongres en de vakbeurs eRIC 2022 zijn volgens de IFV-directeur een mooie gelegenheden om in de wereld van hulpverlening en crisisbeheersing meer exposure te genereren voor deze innovatieve methoden van kennisdeling en vakbekwaamheidsbevordering.

Virtual reality en augmented reality winnen steeds meer terrein. De gamewereld loopt al jaren voorop met de ontwikkeling van virtuele digitale speltechnieken en wie een nieuw huis laat bouwen of zijn bestaande huis opnieuw wil inrichten, kan met een augmented reality-bril op locatie al zien hoe zijn toekomstige woning in het landschap komt of hoe een nieuw bankstel in de bestaande huiskamer past. Ook in sommige beroepsgroepen, zoals de luchtvaart en defensie, is VR-technologie niet meer weg te denken als instrument voor leren en trainen. En anno 2019 is een gespecialiseerd chirurg die via een VR-set live een operatie uitvoert met een robot in een operatiekamer duizend kilometer verderop, geen raar verschijnsel meer.

​‘Train as you fight’
Virtuele interactieve beeldtechnieken die ook grote potentie hebben voor de hulpverleningssector, vindt IJle Stelstra. “VR voegt een nieuwe dimensie toe aan ons vakgebied, in het bijzonder op het gebied van realistisch oefenen en trainen. We werken binnen het IFV al een aantal jaren succesvol met een virtueel oefensysteem: BA-ADMS, Dit is met name gericht op bevelvoerders. Een vaak gebezigd motto achter het vakbekwaamheidsprogramma voor manschappen is ‘train as you fight’. Dat geldt niet exclusief voor een houtgestookte oefencontainer, waarbij het uitvoeren van realistische praktijkoefeningen op locatie organisatorisch, qua veiligheid en logistiek ook steeds grotere uitdagingen oplevert. Met VR-trainingsmethoden kunnen realistische praktijktrainingen en -oefeningen meer plaats- en tijdonafhankelijk worden. VR-techniek zal het praktisch oefenen op locatie en in trainingscentra niet volledig vervangen, maar het is wel een krachtig aanvullend leer- en ervaringsmedium voor hulpverleningsprofessionals.”

Verbinden en stimuleren
Er lopen in Nederland al verschillende innovatieprojecten, gericht op VR, zoals het ‘Red suit’ project vanuit Veiligheidsregio Twente. De red suits zijn speciale oefenpakken met sensoren en een VR-headset, waarmee brandweerlieden in virtuele brandende gebouwen kunnen rondlopen en interactieve verkennings- en blusacties kunnen uitvoeren. Ook in andere veiligheidsregio’s, waaronder Midden- en West-Brabant, samen met DITSS, zijn hoopvolle initiatieven gaande. Stelstra: “De ambitie van het IFV is om meer te gaan doen aan innovatie in het veiligheidsdomein, waarbij informatievoorziening en het gebruik van data centraal staan. VR en AI zijn mooie toepassingen die daaruit voortvloeien. Met name voor kennis en vakbekwaamheid van first responders, maar ook voor beslissers in de crisisbeheersing, om scenariodenken te stimuleren. Hoe kunnen we beter gebruik maken van nieuwe technologieën om de effectiviteit van opleiden, trainen en oefenen te verbeteren? Ik zie de rol van het IFV daarbij vooral als verbindend en stimulerend. We willen relevante partijen bijeen brengen om kennis en best practices te delen. Zoals de regio’s die al bezig zijn met innovatie en technologie, maar ook partnerdiensten als politie en defensie. Dit jaar gaan we bouwen aan dat partnernetwerk en gaan we wensen en behoeften afbakenen. Wat willen en kunnen we met elkaar bereiken op technologiegebied? Volgend jaar hopen we dan zo ver te zijn dat we praktische toepassingen kunnen uitrollen in de hulpverlenings- en crisisbeheersingswereld.”

​Oefenen en analyseren zonder grenzen
IJle Stelstra schetst ter illustratie enkele voorbeelden van de kracht van VR voor hulpverleningsprofessionals. “Denk aan een bevelvoerder of officier van dienst die ’s avonds thuis via een VR-headset in een scenario-oefening in een virtuele incidentomgeving stapt, samen met collega-functionarissen van andere disciplines en brandweerploegen, allemaal vanaf hun eigen plek. Een heel effectieve methode van oefenen, die veel tijd, energie en geld spaart. Op dezelfde manier zou je ook kennis- en vaardigheidsprogramma’s rond specifieke thema’s en risico’s kunnen organiseren, zoals risico’s en aandachtspunten rond de energietransitie en nieuwe energiebronnen. Je kunt nu al een hulpverleningsteam een elektrische auto laten ontleden om te leren hoe het nu precies zit met die battery packs en veiligheidssystemen en hoe je zo’n auto veilig met redgereedschap kunt bewerken bij een ongeval. Zonder dat iedere regio daarvoor zelf een elektrisch voertuig hoeft te kopen en te slopen.”
Ook op het gebied van incidentonderzoek kan VR prima ondersteuning bieden, denkt Stelstra. Brandonderzoekers of ongevalsanalisten kunnen met een VR-cameraset een incidentlocatie tot in detail vastleggen en later virtueel opnieuw door het uitgebrande gebouw of over de plek van het ongeval lopen om de situatie en de vastgelegde sporen in alle rust in detail te bekijken.

Leidend thema
De geschetste voorbeelden van wat VR-techniek voor veiligheidsprofessionals kan betekenen, zijn geen luchtfietserij voor de toekomst, beklemtoont IJle Stelstra, maar de realiteit van vandaag. “De techniek is inmiddels zo ver dat we met hoge resolutiebeelden heel realistische scenario’s kunnen simuleren en elke reële omgeving natuurgetrouw kunnen nabouwen in de digitale wereld. Maar als we als hulpverleningspartners de kracht van die systemen onderkennen en innovatie omarmen voor vakbekwaamheids- en analysedoeleinden, moeten we er ook in investeren. In programma’s met onze netwerkpartners gaan we uitzoeken hoe we dat het beste kunnen doen en onder welke randvoorwaarden en met welke doelstellingen.”
Om de mogelijkheden van innovatieve technieken kenbaar te maken voor een brede doelgroep, ziet IJle Stelstra het belang van vakevenementen, waar kennis en praktijk worden samengebracht en waar hulpverleners interactief kunnen kennismaken met de kracht van VR. In dat licht ziet hij ook de aankomende eRIC-vakbeurs in 2022 als een mooi praktijkpodium. VR en augmented reality verdienen in zijn ogen een belangrijke plek op de beurs. “De eerste eRIC-beurs in 2016 had aanbesteding als thema en tijdens de editie van 2018 draaide het om robotisering in de hulpverlening. Tijdens de aankomende beurs in 2022 zou wellicht het vakinhoudelijk thema VR-technologie centraal kunnen staan.”